poster i pugni in tasca

I pugni in tasca: gebalde vuisten (Marco Bellocchio, 1965)

 

2017-1. ‘Vuisten in de broekzak’, zo laat zich de titel van Bellocchio’s debuut uit 1965 het beste vertalen. Een geweldige titel die trefzeker de lading van dit mysterieuze familiedrama over onderhuidse spanningen in beeld brengt. Bovenstaande scène is een van de weinige scènes met veel actie, een eettafel scène waarin de spanningen worden uitgevochten op een melodramatische manier. Verder is het een nuttige scene om de vijf hoofdpersonages in een keer te presenteren. De blinde moeder/weduwe, symbool van een welgestelde rijke familie in verval, de oudste zoon Augusto, die als enige man van de wereld de rol van vader op zich heeft genomen. De andere kinderen zijn Giulia, Alesandro en Leone, alle drie behoorlijk wereldvreemd. Ze lijden aan epilepsie en leven een teruggetrokken leven.

Dat disfunctionele gezin is misschien het uitgangspunt van de film, maar is nauwelijks de kern. Allereerst worden de personages afzonderlijk gepresenteerd, zonder enige inleiding en uitleg, en duurt het een tijd voordat je als toeschouwer begint te begrijpen wie ze zijn en hoe ze zich tot elkaar verhouden. De film is vooral een psychologische studie naar deze vreemde mensen, en hoe lange en onontkoombaarder de camera hen volgt, hoe minder goed ze te begrijpen zijn. Zo is Augusto weliswaar de enige die een natuurlijke, maar ongezonde, macht heeft over de andere personages heeft, en iemand die als enige normale mens naar de stad mag, hij is tegelijkertijd degene die er een losse moraal qua vriendinnen op nahoudt en ze naar believen inwisselt. Het enige uitje van de overige gezinsleden is met de auto naar het kerkhof gaan om het graf van de vader te bezoeken.

Idiot savant

Echte hoofdpersoon is Alesandro (Lou Castell) die een idiot savant is, een volslagen mislukking, die tegelijkertijd erg slim en berekenend is. Die tweeslachtigheid blijkt ook uit het feit dat hij afwisselend als Ale en Sandro wordt aangesproken. Zijn persoonlijkheid is nog complexer, omdat hij ook gekweld wordt door zijn ziekte.

De personages spreken weleens over wat hen bezighoudt, maar ze gedragen zich er niet naar. Veel van hun handelingen zijn in eerste instantie alledaags, vriendelijk, behulpzaam en precies zoals je in de situatie zou verwachten. Maar vrijwel elke handeling mondt uit in een of ander immoreel handelen, met een vanzelfsprekendheid waar je als toeschouwer in meegezogen wordt, juist omdat alle personages het bij elkaar doen, en geen van allen een brandschoon geweten heeft.

In deze film worden contrasten optimaal uitgewerkt en benut.

Omdat de personages zo ongrijpbaar zijn (verwant aan A Bout de Souffle en  Gruppo di famiglia in un interno) probeer je als toeschouwer houvast te vinden in de stilering, die nadrukkelijk aangeeft dat er toegevoegde betekenis is – al is het aan de toeschouwer om te bepalen wat die betekenis is. De film zit boordevol shots zoals bovenstaande filmstill, waar we Alesandro eenzaam zien zitten, terwijl een groep dansers op hem af beweegt, en dan weer achteruitdansend achter het kader verdwijnt en afstand van hem neemt. Zonder dat hij ooit echt contact met hen maakt. Daarbij wordt het shot links/rechts gespiegeld met hem en de lege vogelkooi. Hij is op dat moment in de film even ‘vrij’ gelaten uit het ouderlijke huis, maar zal er nooit echt uit kunnen ontsnappen. De gehele film is te duiden via ruimtelijke metaforen, de verhouding stad (toekomst, het echte leven) – afgelegen vervallen villa (verleden, dood), Daarom is ook essentieel welke personages wanneer in de auto rijden, en wie er stuurt (en dus zijn lot in eigen handen heeft). En is het ook meer dan symbolisch dat een deel van het oude huis op een gegeven moment ontruimd wordt en de boedel verbrand wordt. Het is niet zo dat elke zwart-wit film altijd extra betekenisvol is, maar in deze film worden contrasten optimaal uitgewerkt en benut.

Het is niet vreemd dat de film, waarin vrijwel elk moreel verbod wordt overtreden, voor opschudding zorgde, en de naam van Bellocchio in een keer vestigde. Maar de vraag is wel wat er zo problematisch aan was. De gevestigde orde ergerde zich er aan dat het katholicisme en de oudere generatie respectloos worden behandeld, ze worden bespot en vooral genegeerd. Maar veel verontrustender was, en is, dat de jonge generatie er helemaal niets voor in de plaats weet te brengen. Integendeel, de jeugd is ziek, corrupt, immoreel, doelloos, ambitieloos en verveelt zich suf en heeft geen idee hoe met andere mensen om te gaan.

Het is maar goed dat de film die existentiële leegte weet te vullen met zulke rijke beelden, prachtig camerawerk, heel fascinerende acteurs, en zulke doordringende, zeer diverse muziek van Ennio Morricone op z’n best.

 

2 Comments Posted

Leave a Reply

Your email address will not be published.


*


%d bloggers like this: