Jerry Lewis in Arizona Dream
Jerry Lewis in Arizona Dream

Jerry Lewis dood. Zijn beste rol was in Arizona Dream.

2017- 38. Jerry Lewis is dood, en ik moest meteen denken aan hoe dat er uit gezien moet hebben. Een van de mooiste sterfscènes en hemelvaart; zowel triest, grappig, troostrijk en poëtisch is deze https://www.youtube.com/watch?v=jR_Dt1crLcQ uit Arizona Dream (Emir Kusturica, 1993)

Het fragment, zeker in deze slechte videokwaliteit, maakt nauwelijks duidelijk wat er zo bijzonder aan de film is, en waarom dit een gedenkwaardige scène is. De scène is vooral gedenkwaardig door wat er aan voorafgaat. Hoe dromer Axel (Johnny Depp) bij zijn excentrieke oom, rijke autoverkoper (Jerry Lewis) hem moet opvolgen. Hoe de twee tegenpolen met elkaar leren leven en elkaar leren waarderen, waardoor Leo’s dood onverwacht hard aankomt (maar daarvoor moet je dus eerst de film gaan zien).

De film bevat talloze scènes die juist wel apart te genieten en bewonderen zijn. De film is alles wat een film moet zijn: zowel een volstrekt oorspronkelijk en originele auteursfilm van een regisseur die door de stijl een zeer eigenzinnige film maakt. Maar tegelijkertijd een film waarin de acteurs van alle personages tastbare, levensechte mensen maken.

Arizona Dream?

 Het verhaal, in beginsel een komedie, gaat over Axel en zijn neef Paul (Vincent Gallo), die hem bij zijn oom Leo brengt, die gaat trouwen met de heel jonge Millie (Paulina Porikova). Verder zijn er nog een moeder Elaine (Faye Dunaway) en haar dochter Grace (Lili Taylor) die allebei om de gunsten van Axel vechten. Er zijn verschillende koppels mogelijk, en daarbovenop vechten Axel en Paul, en Elaine en Grace elkaar liefdevol de tent uit. Waar de meeste komedies gebaseerd zijn op allerlei misverstanden (comedy of errors), is het eigenaardige hier dat iedereen voortdurend zijn verlangens en emoties hardop uitspreekt, zonder dat het verder veel indruk maakt op de anderen, en zonder dat ze er op reageren. Dat blijkt erg grappig. Des te meer omdat bij Kusturica altijd twee handelingen zich tegelijkertijd afspelen, één op de voorgrond en één op de achtergrond. Dat maakt zijn films voor alle toeschouwers nogal vermoeiend, er gebeurt ontzettend veel, maar evengoed is het heel fascinerend, en maakt het het verhaal erg gelaagd. De gebeurtenissen op de voor- en achtergrond werken ook als commentaar en spiegel op elkaar, en meestal verschillen ze ook van stemming: een vrolijke gebeurtenis op de voorgrond heeft een trieste gebeurtenis op de achtergrond.

 

Een vis die door het beeld zwemt.

Het is lastig na te vertellen waar de film nu precies over gaat. Een rode draad is ‘The American Dream’, waar Leo als autoverkoper symbool voor staat, versus het dromen/najagen van geluk wat Axel voor staat (‘The Arizona Dream’). Die tweestrijd blijkt ook in de vertelvorm van de film: enerzijds een tamelijk chronologisch verhaal van de coming of age van Axel, anderzijds een sfeertekening van relaties die volledig tijdloos is. Dat maakt de film meer een keten losstaande composities, slechts overeind gehouden door de aanwezigheid van dezelfde personages en de fenomenale muziek van Goran Bregovic. De film was volstrekt onsuccesvol omdat het zo anders was, en natuurlijk ook omdat Amerikanen enige twijfel aan ‘The American Dream’ niet pruimen. De slechte kritieken in Amerika hielpen de distributie in Europa ook niet erg. En zo blijft dit juweel onbekend. Wie door het onevenwichtige tempo van de film heen kijkt ziet zomaar ettelijke hoogtepunten uit de filmgeschiedenis: de openingsscène met de ballon, de ontmoeting tussen Axel en Leo, de eetkamerscène met alle hoofdpersonages, wellicht de beste popsong ooit: ‘In the Deathcar’ van Iggy Pop, en de North-by-Northwest auditie van Paul (Vincent Gallo). En niet de vergeten de talloze intermezzo’s met dieren, waaronder de door het beeld zwemmende vis. En dan nog vijf acteurs die de rol van hun leven spelen: Jerry Lewis, Faye Dunaway, Johnny Depp, Vincent Gallo en Lil Taylor.

Over Jerry Lewis wordt gezegd dat hij een groot komiek was, en een strijder tegen onrecht in de werkelijkheid. Dat hij samen met Dean Martin een befaamd duo was, dat hij daarna solo een grote carrière had, met als hoogtepunt The Nutty Professor (1963)die hij ook zelf regisseerde. En dat hij in zijn nadagen nog een geweldige rol speelde naast Robert de Niro in The King of Comedy (Martin Scorcese, 1982) Ik vond hem in al die rollen nogal vermoeiend grappig. Totdat ik Arizona Dream zag. Zijn allerbeste rol is oom Leo, een uiterst grappige en irritante, maar bovenal melancholieke man. Tenminste een echt mens.

Leave a Reply

Your email address will not be published.


*


%d bloggers like this: